مشتقات تداومی در تدوین

  تدوین مقدماتی | درس بیست و دوم: مشتقات تداومی

 در درس گذشته با دو نوع رویکرد عمومی به تدوین آشنا شدیم، تدوین تداومی و غیر تداومی، در این درس با مشتقات این دو دسته بندی بیشتر آشنا می شویم.

مشتقات و زیرمجموعه‌های تدوین تداومی:

«روی تامپسون» در کتاب «الفبای تدوین» پنج نوع از تدوین را بر می‌شمارد که عبارت‌اند از:

·         تدوین بر مبنای حرکت: همان طور که از اسمش پیداست تدوین فیلم بر مبنای حرکت موجود در صحنه است. در این نوع تدوین شما باید استمرار را در صحنه بر مبنای حرکت شخصیت‌ها یا سوژه‌ها حفظ کنید. برای همین این شیوه مونتاژ را تدوین حرکت و یا تدوین استمرار نیز می‌نامند. در این شیوه مونتاژ اولین نما، شخص را در حال انجام کاری نشان می‌دهد و این نما به نمای دوم برش زده می‌شود که انجام همان کار را در کادر دیگری ادامه می‌دهد. زمان دست‌نخورده و بی مکث باقی می‌ماند و حرکت‌ها به نظر پیوسته و آرام می‌آیند. این نوع از تدوین تقریباً غالب‌ترین روش انتقال نما در تدوین تداومی است. به این عمل یعنی برش روی حرکت برش آنامورفیک هم می‌گویند.برای اینکه این برش به خوبی اجرا شود و بتواند در موثرترین حالت خود در خدمت روایت فیلم قرار بگیرد شرایطی باید فراهم شود که تامپسون آن‌ها را در مجموعه‌ای ۶ گانه (قانون ۶) شامل اطلاعات، انگیزه، ترکیب‌بندی، زاویه دوربین، استمرار و صدا آورده است که در بخش عملیات تدوین به تفصیل درباره هر کدام صحبت خواهیم کرد.

آشنایی با تدوین تداومی و تدوین غیرتداومی

  تدوین مقدماتی | درس بیست و یکم: آشنایی با تدوین تداومی و تدوین غیرتداومی

موضوع این درس معرفی سبک‌ها و انواع مختلف تدوین و رویکردهای مرتبط با آن در میان آرای صاحب نظران حوزه تدوین است.

هرچند کاری که تلاش داریم در این درس انجام دهیم بی‌شباهت به گنجاندن بحر در کوزه نیست، اما از حجم بسیار بالای مطالبی که در این حوزه وجود دارد ما صرفاً آنچه باعث تسلط کاربردیِ بیشتر شما در حوزه تدوین می‌شود، را ارائه خواهیم کرد و به عمق بیشتری نخواهیم رفت. با این اوصاف این درس حکم تخته‌ای را دارد که با آن روی اقیانوسی از مفاهیم و تفاسیر و دسته‌بندی‌ها موج‌سواری خواهیم کرد، نه تخته‌ای که از روی آن به اعماق نظریه‌ها شیرجه بزنیم، امیدواریم در این موج سواری مغلوب امواج سهمگین مباحث نظری نشوید.

با این مقدمه می‌توان گفت عمومی‌ترین دسته‌بندی در مورد تدوین، دسته‌بندی بر اساس تداومی و غیر تداومی بودن تدوین است.

آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۲

   تدوین مقدماتی | درس هشتم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۲

برای ورود به مباحث کاربردی تدوین، نیاز به آن است که با برخی از مفاهیم و اصطلاحات کلیدی سینما که در تدوین هم بسیار پرکاربرد هستند آشنا شویم. پس از بررسی سه مفهوم «پیش تولید»، «تولید» و «پس تولید» از منظر تدوین در درس قبل در این درس، به بررسی چهار اصطلاح راش (Rush)، خط فرضی، زاویه نگاه و میزانسن از منظر تدوین می پردازیم.

۴- Footage، Rushes، Dailies

این‌ها اصطلاحاتی هستند که برای فیلم‌های خام و دست‌نخورده‌ای که از دل دوربین یا سایر مراحل تولید استخراج‌شده و به دست تدوینگر می‌رسند، به کار می‌روند.

کلمه راش (Rush) که به معنی کاری را باعجله و سریع انجام دادن است، از آنجایی روی این فیلم‌های خام مانده که از قدیم‌الایام تا به امروز خیل کثیری از فیلم‌سازان بعد از اینکه تصویربرداری را تمام می‌کردند با عجله تمام محتوای تصویربرداری شده را به لابراتوارهای ظهور و چاپ می‌فرستادند و از آنجا با سریع‌ترین وسایل حمل‌ونقل ارسال می‌کردند تا در اسرع وقت که معمولاً فردای تصویربرداری صبح علی الطلوع بود به دست تدوینگر و کارگردان برسد تا پس از بررسی نتایج در مورد کارهایی که باید قبل از ترک مکان فیلم‌برداری انجام شود، تصمیم‌گیری شود. به همین دلایلی که ذکر شد در زبان انگلیسی کلمه روزانه (Dailies) نیز برای این منظور به کار می‌رود.

آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۱

  تدوین مقدماتی | درس هفتم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۱

 

مراحل عمده‌ی فرآیند ساخت یک فیلم عبارت است از: پیش‌تولید، تولید، پس‌تولید. در این درس به دنبال آن هستیم که نسبت تدوین را با هر یک از مراحل تولید بررسی نماییم. ابتدا از تدوین و پیش تولید شروع می کنیم:

۱- پیش‌تولید

 مرحله پیش‌تولید در کارهای داستانی به مراحل تبدیل ایده‌ی اولیه تا تهیه فیلم‌نامه نهایی و برنامه‌ریزی‌های دقیق برای فیلم‌برداری و عوامل اجرایی آن محدود می‌شود، اما در مورد فیلم مستند حجم اصلی مرحله پیش‌تولید مربوط به تحقیقات است و بر اساس نتایج تحقیقات در صورت امکان، فیلم‌نامه شکل می‌گیرد. به هر رو از منظر تدوین مهم‌ترین رویداد در مرحله پیش‌تولید، شکل‌گیری فیلم‌نامه است که به شدت به روایتِ نهایی اثر وابسته است و به ویژه در کارهای داستانی (در واقع تمامی موقعیت‌های تحت کنترل) تنظیم سیر روایی فیلم بدون در نظر گرفتن نقش تدوین اشتباه جبران‌ناپذیری خواهد بود، اما در بسیاری از مستندها (در واقع موقعیت‌های خارج از کنترل) فیلم‌نامه به طور عمده یا حتی کاملاً در مرحله تدوین شکل می‌گیرد.

---

 

تصویر ۱- نمونه‌ای از یک استوری بورد

ایده، طرح، داستان، فیلم‌نامه، استوری بورد، دکوپاژ و نهایتاً فیلم‌نامه تولید؛ این‌ها مراحل مختلف رشد متن فیلم تا رسیدن به صحنه فیلم‌برداری است. فیلم‌نامه بعد از ویرایش‌ها و بازنویسی‌ها می‌تواند مصور شده و به صورت استوری بورد در آید، مرحله بعدی اضافه کردن نحوه فیلم‌برداری و تمام جزئیات اجرایی به متن فیلم‌نامه است که این کار را تقطیع یا دکوپاژ می‌گویند و از مهم‌ترین وظایف تیم کارگردانی و تصویربرداری است.

تصویر ۲- قسمتی از برگه‌های دکوپاژ 

۲- تولید

همان طور که در درس قبلی اشاره کردیم فرآیند فراهم‌سازی مواد خام و مایحتاج کار تدوین‌گر، اصلی‌ترین هدف مرحله تولید است. هرچند بسیاری فرآیندهای تولید را منحصر به مرحله فیلم‌برداری می‌کنند و فرآیندهای تکمیلی بعدی مثل جلوه‌های ویژه بصری و رایانه‌ای را جزء تولید محسوب نمی‌کنند، اما از منظر تدوین، تمامی کارهای اجرایی قبل از رسیدن نتیجه کار به دست تدوینگر جزء مرحله تولید محسوب می‌شوند. بر خلاف تصور عمومی که تدوین بعد از تولید شروع می‌شود، در این مرحله نقش تدوین اهمیتی بسیار ویژه دارد که در درس‌های آینده به آن خواهیم پرداخت.

۳- پس‌تولید

به طور معمول از لحظه‌ای که دوربین‌ها خاموش می‌شوند و عوامل اجرایی تولید مرخص می‌شوند، مرحله پس‌تولید آغاز می‌شود، اینجا حاکم بلامنازع تدوین است، در این مرحله مشخص خواهد شد که شاهکاری تاریخی شکل می‌گیرد یا فضاحتی نامدار به دنیا می‌آید. در باب اهمیت این دوره بسیار گفته‌ایم اما ذکر این نکته شاید خالی از لطف نباشد که معمولاً نسبت طول مراحل تولید به پس‌تولید مانند نسبت قسمتِ روی آبِ کوه یخ، به قسمت داخل آب آن است!

بعد از تدوین و جلوه‌های ویژه که زمانبرترین و اصلی‌ترین قسمت‌های فرآیند پس‌تولید هستند، صداگذاری، آهنگ‌سازی، اصلاح رنگ و نور و ترکیب و تنظیم صدا مراحل بعدی فیلم در پس‌تولید هستند. در این درس سه مورد از مفاهیم و اصطلاحات کاربردی برای ادامه مباحث تدوین را نام بردیم. در درس بعد به معرفی برخی دیگر از اصطلاحات سینما که در تدوین کاربرد دارند از جمله راش، فوتیج، خط فرضی، خط دید و میزانسن خواهیم پرداخت.

---

مطالب مرتبط

• آموزش تدوین
• درس اول: تدوین چیست؟
•  درس دوم: مدیریت فضای دراماتیک و حسی
•  درس سوم: خلق معنی و ساختار
• درس چهارم: کمک به فرآیند تولید
•  درس پنجم: محدودیت‌های تدوین در بیانِ سینمایی
•  درس ششم: تفاوت محدودیت‌های تدوین در سینمای مستند و داستانی
• درس هشتم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۲
• درس نهم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۳
• درس دهم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۴

تفاوت محدودیت‌های تدوین در سینمای مستند و داستانی

 

تدوین مقدماتی | درس ششم: تفاوت محدودیت‌های تدوین در سینمای مستند و داستانی

به نظر می‌رسد اگر فرآیند تدوین همچون آشپزی باشد، در فیلم داستانی با مواد اولیه نیمه پخته و آماده طبخ تری مواجهیم تا فیلم مستند، حتی در خیلی از اوقات تدوین در یک فیلم داستانی صرفا محدود به حدی از دخالت در نتیجه نهایی می‌شود که مشابه فعالیتی است که در آشپزی روی یک ساندویچ می‌توان انجام داد، مثلا اینکه از مخلفات متنوع کدام‌ها را و از هر کدام چقدر بریزیم یا سس چقدر باشد، یعنی صرفا یک چیدمان! اما در فیلم مستند به ویژه گونه‌هایی از فیلم مستند که فاصله بیشتری از سینمای داستانی دارند و کمتر وجوه داستان و شخصیت پردازی و… دارند به ویژه در مستندهای آرشیوی توصیفی و یا آثاری که ساختار روایی خود را پای میز مونتاژ می‌یابند، بارِ به مراتب زیاد تری بر دوش تدوین خواهد بود، ریتم، تعلیق، بازیگری و تمام آنچه سینمای داستانی دارد و در مستند همگی به موضوع و کارگردانی سپرده شده است، با این توضیح اگر از زاویه یک آشپز نگاه کنیم، شاید تدوین یک فیلم مستندِ محض، شبیه پخت فسنجان در ۲۰۰ سال قبل باشد که حتی تهیه رب انار و روغنش هم کار خود آشپز است!!

محدودیت‌های تدوین در بیانِ سینمایی

  تدوین مقدماتی | درس پنجم: محدودیت‌های تدوین در بیانِ سینمایی

 

«کلود شابرول» از مؤسسان و پیش‌قراولان موج نوی سینمای فرانسه گفته باشند (نقل به مضمون):

“همه خلاقیت‌ها، برنامه ریزی‌ها، تلاش‌ها، ارقام ریز و درشت هزینه، دستمزدهای عجیب و غریب هنرپیشه‌ها، دستاوردهای شگفت انگیز گریمورها و متصدیان جلوه‌های ویژه، تمامی جابه جایی‌ها و سفرها، همه ساخت و سازها و هر چیز دیگری که فکرش را بتوانید بکنید؛ همه و همه در مرحله تولید، تنها کاری که می‌کنند فراهم آوردن مواد اولیه مورد نیاز است، اما این مواد خام تا به دست آشپزی چیره‌دست پخته نشود، غذایی (فیلمی) در کار نخواهد بود، آری این آشپز کسی نیست جز: «تدوینگر».”