تدوین چیست؟

درس اول: تدوین چیست؟

تدوین عبارت است از قرار دادن عناصر روایی در ارتباط با یکدیگر.

این عناصر می‌توانند تصویری، صوتی یا حتی فقط یک دستکاری (مثل دستکاری در زمان)، یا ترکیبی از اینها باشند.
هرچند مشکل‌ها می‌افتد از همین مجمل، اما جای پایی که بتوان رویش ایستاد و پله‌های بعدی را برداشت همین تعریف ساده است. علما و نظریه پردازان سینمایی بسیاری تدوین را به طرق مختلف تعریف کرده اند، اما می‌توان با اطمینان بالایی گفت فراتر از این تعریف هرچه هست تفاسیری است که از وضعیتهای مختلفی که می‌توان دو نما یا دو عنصر سینمایی را در کنار هم قرار داد به وجود آمده است.

هرچند برای دوره‌ای که اهداف کاربردی دارد ورود به مباحث بیش از حد تئوری پسندیده نیست اما لازم است مهمترین عباراتی را که برای عمل کنار هم قرار دادن نماها به کار می‌برند اندکی بررسی کنیم تا آگاهانه از آن‌ها استفاده کنیم.

به طور مشخص در منابع تخصصی سینما ما دو واژه قابل اعتنا در رابطه با عمل کنار هم قرار دادن دو نما می‌شناسیم که یک معادل فارسی هم برای هر دوی اینها به کار می‌رود. دو واژه مونتاژ Montage و Edit و واژه فارسی تدوین.

 

واژه Edit انگلیسی به معنی ویرایش، پس و پیش کردن، حذف و اضافه و به سامان در آوردن است و از ادبیات و عالم متن به سینما آمده و بیشتر توسط انگلیسی زبان‌ها به کار می‌رود، در منابع تخصصی استفاده از این واژه بیشتر ناظر به کاربرد پیرایشی و آرایشی کنار هم گذاری و به پشت سرهم کردن نماها بر اساس ترتیب داستان و روند، ارتباط فیزیکی بین نماها و حذف زوائد تاکید دارد و منظور از این واژه تدوین به روش تداومی است که هدف آن روایت کردن یک داستان یا پیشرفت دراماتیک وقایع با حفظ تداوم زمانی و فیزیکی رویداد است.

اما واژه فرانسوی Montage که ابتدا در نوشته‌های سینماگرانِ روسی سر و کله‌اش پیدا شد -که سابقه‌های صنعتی و مهندسی داشتند-  چیزی فراتر از پشت سر هم کردن نماها بود، از دیدگاه این واژه که به معنی سوار کردن، روی هم قرار دادن و جفت کردن است، اتصال نماها به مثابه ساخت یک دستگاه صنعتی است، که باید این قطعات (همان تصاویر) هر کدام سر جای خود و در ارتباط با دیگر تصاویر قرار بگیرند تا ماشین (فیلم) به حرکت در آید.

اما نکته مهم در مورد این واژه این است که این لفظ علاوه بر اینکه اشاره به عمل کنارهم قرار دادن نماها دارد، به نام سینمای صامت دهه ۱۹۲۰ روسیه هم سند خورده، یک گرایش خاص زیبایی شناسانه در تاریخ سینما که به همین نام یعنی مکتب مونتاژ در سینما شهرت پیدا کرده، و دوران طلایی سلطنت تدوین در سینما را به یاد می‌آورد، دورانی که تدوین را جوهره سینما می‌دانستند و همه چیز به آن ختم می‌شد که بعدها به این برهه خواهیم پرداخت.

و اما معادل فارسی این عمل که کلمه «تدوین» باشد، به معنی مدون کردن، جمع آوری کردن در عربی و در فرهنگ لغات فارسی به معنی فراهم آوردن و گردآوری کردن است.

در زمینه لغت دکتر «ضابطی جهرمی» معتقد است که کلمه مونتاژ معنای فراتر از تدوین یا Edit دارد و بهتر است آن را ترجمه نکرد و به همین صورت به کار برد و حتی در صورت ترجمه واژه معادل فارسی «پیوند» خیلی بهتر از تدوین است. اما چون «تدوین» مصطلح و پذیرفته شده است ما هم در این دوره همین کلمه را به کار خواهیم برد.

---

مطالب مرتبط

•  درس دوم: مدیریت فضای دراماتیک و حسی
•  درس سوم: خلق معنی و ساختار
• درس چهارم: کمک به فرآیند تولید
•  درس پنجم: محدودیت‌های تدوین در بیانِ سینمایی
•  درس ششم: تفاوت محدودیت‌های تدوین در سینمای مستند و داستانی
• درس هفتم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۱
• درس هشتم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۲
• درس نهم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۳
• درس دهم: آشنایی با اصطلاحات عمومی تدوین و سینما ۴