انواع صحنه و فصل

  تدوین مقدماتی | درس هفدهم: انواع صحنه و فصل

در ادامه دروس تدوین در این درس به بررسی واحدهای ساختار فیلم، یعنی صحنه و فصل می‌پردازیم.

اگر درس های گذشته را پی گرفته باشید تا اینجا انواع نما را از دو منظر تدوین و تصویربرداری بررسی کردیم و در ادامه‌ی مبحث آشنایی با واحدهای ساختاری فیلم انواع صحنه و فصل را معرفی می کنیم.

صحنه:

از اتصال چند نما صحنه به وجود می‌آید که حاصل فرآیند تدوین بوده و از دیدگاه تدوین تداومی (تدوین بر مبنای پیشبرد داستان ضمن حفظ پیوستگی زمان و مکان) دو عنصر مهم دارد:

«وحدت» و «عدم تغییر زمان و مکان»

یعنی نماهای مختلفِ مربوط به اتاق الف مادامی یک صحنه محسوب می‌شود که زمان، تغییرِ محسوسی نداشته باشد و همچنین ما از محدوده‌ی اتاق خارج نشویم. با این توضیح نماهای یک اتاق در روز و شب دو صحنه مجزا را شکل می‌دهند، همین طور تصاویر مربوط به حیاط نسبت به اتاق، صحنه ای جداگانه را شکل خواهد داد

در کارگردانی یا تدوین یک صحنه، اصل کلی بر این است که روایت و جریان دراماتیک فیلم پیش برود تا توجه و انگیزه تماشاگر در پیگیری رویدادهای بعدی جلب شود؛ در واقع یک صحنه حداقل باید بتواند برای صحنه بعد از خود زمینه سازی کند.

از این منظر مهم‌ترین ویژگی صحنه «تداوم» است.

صحنه تنها واحد تداوم زمانی-مکانی یا تنها مجموعه دارای تداوم در ساختار فیلم است.

در سینما یک عامل ممیزه دیگر نیز برای تعریف حدود صحنه تعریف شده است. بنا به این تعریف» «صحنه واحدی از فیلم‌نامه‌ی تقطیع شده‌ است که در مراحل تولید معمولا جزئیات اجرایی آن روی یک برگه نوشته می شود و بدون نیاز به تغییر نورپردازی، لوازم صحنه و لوکیشن قابل فیلم برداری است». این تعریف از صحنه بیشتر مورد نظر برنامه ریزان و دستیاران کارگردان هنگام تولید است اما در مراحل تدوین نیز به دلیل اینکه بسیاری از تدوین‌گران حرفه ای بر مبنای گزارشات صحنه تدوین می کنند این تعریف معتبر و کاربردی است.

انواع صحنه[Scene]:

به طور کلی در یک فیلم دو نوع صحنه ممکن است وجود داشته باشد:

۱-صحنه اصلی

مربوط به ساختار و پیرنگ اصلی داستان، شخصیت اصلی یا حوادث مهم و عمده است.

۲-صحنه فرعی

شامل رویدادهایی مربوط به شخصیت‌های فرعی و حوادث جزئی است.

به عنوان مثال در جریان فیلمی مستند مصاحبه ای با یک نخبه‌ی علمی صورت می‌گیرد، صحنه‌هایی که مربوط به ورود به محل کار و خوش و بش عوامل تولید و راوی با شخصیت اصلی و یا نمایش جزئیات محل زندگی اوست «صحنه‌های فرعی» را تشکیل داده و سوالات و مصاحبه‌های تخصصی در اتاق کار، «صحنه اصلی» را شکل می‌دهد.

فصل[Sequence] (سکانس):

معمولاً چند صحنه یک فصل را شکل می‌دهند، اما در فصل بندی فیلم، محدودیت زمانی و مکانی مشخصی نداریم، تنها چیزی که یک فصل را از دیگری متمایز می‌کند، «موضوع و ایده اصلی روایت» است.

انواع فصل:

۱-فصل اصلی:

فصل اصلی شامل ایده و مفهومی است که سایر اجزای ساختاری فیلم و فصل‌های بعدی از آن اثر می‌پذیرد و در واقع موضوع فصل‌های بعدی از آن مشتق شده و استخوان بندی و ساختار رویداد اصلی را شکل می‌دهد، به عنوان مثال در فیلم آژانس شیشه ای، یک فصل اصلی حضور حاج کاظم در آژانس و ماجرای گروگانگیری است که فصل‌های فرعی زیادی را در بطن خود جای داده است. فصل های اصلی دیگر، شامل مسافرکشی حاج کاظم و یا فصل هواپیما و … است.

۲- فصل فرعی:

فصل فرعی، تابع و مشتق شده از فصل اصلی است و قسمتی از رویدادهای فصل اصلی را تکمیل می‌کند، اما هر فصل فرعی خود می‌تواند به فصل‌های فرعی جزئی تری نیز تقسیم شود. در همان مثال آژانس شیشه ای یکی از فصل‌های فرعی ورود و مشاجرات حاج کاظم و مامور امنیتی است که خود این فصل شامل فصول فرعی دیگری نظیر درگیری و گفت گو می شود.

در مورد خاص فیلم آژانس شیشه‌ای، بعضاً فصول فرعی معادل صحنه‌ها هستند، اما این به این معنا نیست که همیشه یک صحنه برابر با یک فصل فرعی است، به عبارت دیگر اکثر اوقات فصول فرعی شامل بیش از یک صحنه هستند.

۳-فصل مستقل:

فصل‌های مستقل، فصل‌هایی هستند که ارتباط مشخصی با فصل‌های قبلی و بعدی خود ندارند و صرفا در خدمت مفهوم و فضای کلی فیلم هستند، مثال روشن این گونه فصل‌ها را در مجموعه فیلم سینمایی عصر یخی به خوبی در بخشی که به ماجراهای یک سنجاب و بلوطش می پردازد، می‌توانید مشاهده کنید، به نظر می‌رسد شناسایی این فصولِ مستقل اینقدر روشن است که نیازی به اشاره به آن‌ها نباشد.

در درس های آینده در رابطه با انواع انتقالات تصویری و کاربردها و اهمیت آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

---

مطالب مرتبط:

• آموزش تدوین
• درس چهاردهم: انواع برش تدوینی ۲
• درس پانزدهم: انواع برش تدوینی 3
• درس شانزدهم: انواع برش تدوینی ۴
• درس هفدهم: انواع صحنه و فصل
• درس هجدهم: انواع انتقالات تصویری ۱
• درس نوزدهم: انواع انتقالات تصویری ۲